Opinie
Reiziger start rechtszaak wegens weigering contant geld in de bus
Busreiziger Michiel Jonker heeft een rechtszaak aangespannen tegen de Autoriteit Persoonsgegevens (AP), vanwege de weigering van de AP om handhavend op te treden tegen vervoerbedrijf Breng/Connexxion. Connexxion weigert, net als veel andere Nederlandse vervoerbedrijven, sinds medio 2018 om in de bus betaling van kaartjes met contant geld te accepteren. Volgens Jonker is dit een schending van zijn privacy, omdat dit hem als busreiziger verplicht tot pinbetaling, waarbij zijn persoonsgegevens worden verwerkt. Jonker diende hierover in juli 2018 een handhavingsverzoek in bij de AP.
Een interessante zaak. Aan de ene kant heb ik begrip voor het argument van Connexxion. Overvallen in de bus zijn onacceptabel. Aan de andere kant, hoe groot is dat probleem daadwerkelijk en is het niet meer accepteren van contant geld de enige oplossing? Waarom de OV-chipkaart als enige betaalmogelijkheid? Voordat ik daar verder op in ga, even wat achtergrond over de invoering van de OV-chipkaart.
De OV-chipkaart is ingevoerd vanwege het niet bekend zijn van de juiste verdeelsleutel voor de inkomsten van de OV-strippenkaart. Op vele plekken kon je zo'n strippenkaart aanschaffen, maar het was niet goed duidelijk welke vervoerder welk deel uit de inkomstenpot kreeg. De OV-bedrijven wilde een mogelijkheid hebben om beter zicht te krijgen op hoeveel reizigers er met welke vervoerder reden. Dat werd dus de OV-chipkaart.
Na de invoering van de OV-chipkaart zijn een aantal vervoerders rijker geworden en een aantal andere armer. Dit is eigenlijk raar, gezien het feit dat geen enkele openbaar vervoerder rendabel draait. Iedere vervoerder is namelijk afhankelijk van subsidie vanuit de overheid om te kunnen blijven bestaan. De vervoerders die na de invoering van de OV-chipkaart rijker zijn geworden, zijn dat dus geworden doordat zij meer subsidie ontvangen dan zij eigenlijk nodig hebben om rond te kunnen komen. Dat zijn dus commerciële bedrijven die rijker werden met belastinggeld.
Omdat iedere openbaar vervoerder dus afhankelijk is van overheidssubsidie, kan je eigenlijk stellen dat de verdeelsleutel voor de OV-strippenkaart ook eigenlijk geen issue was. Openbaar vervoerders zijn verplicht om in een bepaalde regio openbaar vervoer aan te bieden. Ook in gebieden waar dat totaal niet rendabel is. Er zijn vele bussen die lijnen rijden waar af en toe maar een bejaarde instapt. Voor die mensen is er moeilijk ander vervoer, dus moeten die lijnen blijven bestaan. Openbaar vervoer is geen luxe-goed. Het is een noodzakelijk iets. Het is onderdeel van de infrastructuur in dit land waarop de economie draait. Naar mijn idee was het beter en goedkoper geweest om openbaar vervoerders te belonen voor prestatie (op tijd rijden, schonen voertuigen, goede service) in plaats van puur op aantal reizigers. In de randstad is dat laatste nou eenmaal makkelijker dan buiten de randstad. De inkomsten vanuit de OV-strippenkaart, aangevuld met subsidie en prestatiebeloning zou de inkomsten voor een openbaar vervoerder moeten zijn. Of anders gezegd, de inkomsten van de OV-strippenkaart moeten volledig naar de overheid gaan, die vervolgens daarmee de subsidie voor de OV-bedrijven betaalt. Dit moet centraal geregeld worden en niet via stadsregio's / gemeenten om gezeur tussen rijke en arme lokale overheden te voorkomen. Het oorspronkelijke probleem was van financieel organisatorische aard en dat heeft men proberen op te lossen met een technisch systeem.
De OV-chipkaart is dus geïntroduceerd om de positie van de OV-bedrijven te verbeteren en niet per se die van de reizigers. Vele reizigers vinden de OV-chipkaart prettiger reizen, maar ook velen vinden de impact op de privacy niet prettig. Daar is dus totaal geen rekening mee gehouden. Ook bij het niet meer accepteren van geld in de bus wordt wederom puur gekeken naar de positie van het OV-bedrijf en niet naar die van de reiziger. Zelf vind ik het de hoogste tijd om ook daar eens aandacht aan te geven.
Ja, je kan natuurlijk losse, eenmalige OV-chipkaarten kopen, maar daarbij wordt je gestraft met een extra hoge prijs. De extra euro op zo'n los kaartje is om die te ontmoedigen, omdat het anders te duur wordt bij een te hoge afname. Maar is dat dan juist niet een signaal dat er behoefte is aan een privacy-vriendelijke manier van reizen? Moet je daar dan niet wat mee doen in plaats van dat te gaan ontmoedigen??
